Skutki nieodpowiedzialnego wyrzucania leków
Wyrzucanie leków do zwykłego kosza na śmieci lub wylewanie ich do kanalizacji to praktyka, która wciąż jest powszechna wśród Polaków. Tymczasem, jak podkreśla prof. Przemysław Kardas z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, to poważny problem ekologiczny. Leki, które trafiają na wysypiska, prędzej czy później wydostają się z opakowań i przedostają do wód gruntowych. To oznacza, że substancje czynne z farmaceutyków mogą zanieczyszczać środowisko przez długie lata, wpływając na rośliny, zwierzęta, a w konsekwencji – także na ludzi.
Szacuje się, że do polskich ekosystemów co roku trafia nawet 10 tysięcy ton leków. To liczba, która powinna budzić niepokój i skłaniać do refleksji nad własnymi nawykami.
Jak prawidłowo pozbywać się leków?
Jedynym bezpiecznym i dopuszczalnym sposobem utylizacji niepotrzebnych leków jest ich spalanie w bardzo wysokiej temperaturze w specjalistycznych instalacjach. Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ), przeterminowane leki oraz odpady medyczne, takie jak strzykawki czy pióra insulinowe, powinny być oddawane do punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK) lub do wybranych aptek, które uczestniczą w programach zbiórki.
Warto pamiętać, że wyrzucanie leków do kanalizacji jest nie tylko nieodpowiedzialne, ale i niezgodne z prawem – grozi za to grzywna. Oczyszczalnie ścieków nie są przystosowane do usuwania pozostałości farmaceutyków, więc leki trafiają do rzek, jezior i mórz, gdzie mogą wyrządzić ogromne szkody.
Leki w środowisku – niewidzialne zagrożenie
Nie każdy zdaje sobie sprawę, że leki, które trafiają do środowiska, mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Marian Witkowski z Naczelnej Izby Aptekarskiej zwraca uwagę, że niektóre farmaceutyki, takie jak leki narkotyczne czy onkologiczne, są niebezpieczne już w minimalnych dawkach. Uwolnienie takich substancji do środowiska to realne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Jeszcze poważniejszym problemem jest narastająca lekooporność. Prof. Kardas wyjaśnia, że obecność antybiotyków w wodach gruntowych i ściekowych sprzyja rozwojowi bakterii odpornych na leczenie. To sprawia, że z czasem leki stają się coraz mniej skuteczne, a walka z infekcjami – trudniejsza i bardziej kosztowna.
System utylizacji leków w Polsce – co działa, a co wymaga poprawy?
W Polsce nie prowadzi się ogólnokrajowych statystyk dotyczących prawidłowej utylizacji leków. Dane dostępne są jedynie na poziomie lokalnym. Przykładowo, w 2024 roku mieszkańcy Krakowa oddali do aptek 65,5 tony leków, a warszawiacy – aż 127 ton. Przeterminowane farmaceutyki trafiają następnie do specjalistycznych zakładów, gdzie są bezpiecznie niszczone.
Warto jednak wiedzieć, że apteki nie mają obowiązku prowadzenia zbiórki leków. Pojemniki na przeterminowane farmaceutyki są własnością gmin, które odpowiadają za ich opróżnianie. W niektórych aptekach pojemniki mogą być ukryte na zapleczu ze względów bezpieczeństwa – warto więc zapytać farmaceutę, gdzie można oddać niepotrzebne leki.
Potrzeba edukacji i lepszej informacji
Eksperci podkreślają, że system utylizacji leków w Polsce nie jest wystarczająco przejrzysty dla obywateli. Brakuje ogólnopolskiej mapy punktów zbiórki, a informacje są rozproszone. W innych krajach europejskich sytuacja wygląda podobnie, dlatego naukowcy apelują do Komisji Europejskiej o wprowadzenie jednolitych standardów, lepszej edukacji pacjentów i obowiązku umieszczania na opakowaniach leków czytelnych instrukcji dotyczących ich utylizacji.
Prof. Kardas zauważa, że Polacy nauczyli się już, że baterii nie wolno wyrzucać do kosza, a zbiórka tego typu odpadów jest powszechna. Czas, by podobne zasady zaczęły obowiązywać w przypadku leków, które wcale nie są mniej szkodliwe.
Eksperci apelują, by stosować leki rozsądnie, nie robić niepotrzebnych zapasów i zawsze pozbywać się farmaceutyków w sposób bezpieczny dla środowiska. To nie tylko kwestia przepisów, ale przede wszystkim troski o zdrowie przyszłych pokoleń. Ziemia, którą zostawimy naszym dzieciom i wnukom, zależy od naszych codziennych wyborów.
źródło: RMF FM, PAP
